Kimsenin beklemediği derken maalesef olumlu bir anlama işaret etmiyorum. Ha 2007’de Apple’ın iPhone’u, 2009’da Samsung’un Galaxy’yi tanıttığından haberiniz yoksa, hatta sonraki HTC, Sony, Nokia Lumia, Huawei, Asus, Blackberry, LG ve General Mobile modellerinden dahi haberiniz yoksa tabi ki bekleyebilirsiniz.
Ancak münzevi hayatınız dışında gerçekten büyük bir dünya var ve bu dünyada yıllardır var olan birçok akıllı telefon satılıyor. Haberiniz var mı bilmiyorum ama Xiaomi(Çin’in Apple’ı olarak anılan firma) phablet(Bakın hem akıllı telefon hem de tablet olarak ara bir form da var) ürünü Mi Note’un yeni modelini Ocak 2015 sonunda ön siparişe sunduğunda 220000 adet ön sipariş¹ aldı mesela.
Ben Apple iPhone 6 kullanıyorum. Bundan önce de Apple iPhone 4 kullandım. Çevremdeki insanlar da çeşitli telefonlar kullandılar. Hiçbiri “Ya Vestel telefon çıkarsın da alayım.” deyip Nokia 3310 kullanmaya devam etmedi.
Bunları neden mi anlatıyorum? Vestel ürettiği akıllı telefonu “Türkiye’nin Beklediği Telefon” diye sundu diye. Biraz fazla istihzada bulunmuş olabilirim ama bana göre az bile. Apple ilk kez dokunmaya duyarlı telefonu piyasaya süreli 8 yıl kadar olmuşken birileri kalkıp “Türkiye’nin Beklediği Telefon” diye Apple ve Samsung’un yaklaşık 3 yıl önce sunduğu telefonun özelliklerine sahip bir seri sunarak garip bir temel konumlandırma yaparsa diyecek pek de fazla bir şey olmaz. Sanki hiç akıllı telefon yokmuş gibi yeni bir ürün sunuluyorsa bu telefonun gerçekten çok çok üstün olmasını beklemez misiniz? Ya da neden bir telefonu beklersiniz?
Pazar lideri markaların mevcut amiral gemisi telefon modellerini pahalı buluyor olabilirsiniz. Ancak halihazırda Huawei, HTC ve Asus gibi markaların gayet rekabetçi fiyatlarda telefonları bulunuyor. Bu telefonları da bilmediğinizi varsayalım. Casper var, Casper. Türkiye’de montaj yaparak daha uygun fiyatlı bilgisayarları yıllardır sunan Casper akıllı telefonlarda da üst düzey özelliklere sahip telefonlar üretti. Bir telefonun beklenmesi için herhangi sebep yoktu yani.
Ama Vestel bu konuda birçok farklı münasip konumlandırma alternatifi bulunabilecekken gidip belki de en olmayacağını seçmiş gibi görünüyor. Neden? Telefonu Türk mühendisler tasarladı diye herhalde. Hangi pazar iç görüsüne dayanarak Türk mühendislerin tasarladığı bir telefon bekleyen kişiler olduğu varsayıldı diye düşünmeden edemiyorum. Bileşenlerin büyük çoğunluğu hazır olan, işletim sistemi Android bir telefonun dış tasarımını Türk mühendislerin yapması o ürünü ne derece farklılaştırır bilemedim.
Diğer yandan telefon kategorisi için seçilen ada bakıyorum, orası da ürün karmasıyla pek tutarlı görünmüyor. Venüs Roma mitolojisinde güzellik tanrıçası olarak kadın güzelliğinin simgesi olarak addedilen bir öge. Telefonun içindeyse Türkiye’nin 7 bölgesini temsil eden anonim THM ezgileri bulunuyor. Bir de bu ezgiler -Çökertme ve Silifkenin Yoğurdu- birbirinden güzel ezgiler olarak sunulmamış mı! Yorumcunun yorumuna bir eleştirim yok ama bir ezginin bu şekilde sunulması o ezgilerin çok özel, alışılagelmişin dışında ezgiler olduğunu düşündürür. Bakıyoruz, çocukluğumuzdan beri bildiğimiz türkülerle karşılaşıyoruz. Telefonun içine Silifkenin Yoğurdu türküsünü koymak gerçekten yıllardır beklediğimiz bir hareket olsa gerek.
Ayrıca telefonun pazarlama iletişimi çalışmalarında sıkça kullanılan görselinde hat sanatıyla görselleştirilmiş bir semazen figürü bulunuyor. Roma tanrıçası ve gezegen adı olan Venus ile THM ve tasavvuf kültürünün aşureye dönüşmüş hâli ciddi bir kafa karışıklığa işaret ediyor. Tabi ki konumlandırma da bu kafa karışıklığının ürünü olarak bekleniyormuş zannedilen bir telefona dönüşüyor. Soruyorum, kimmiş tutarsız bir şekilde konumlandırılarak pazara sürülerek bu telefonu bekleyenler? Neden bekliyorlarmış? Çok mu ucuz? Mesela Asus Zenfone 6 çok daha uygun fiyatlı. Hem ekran boyutu daha büyük, hem pil kapasitesi çok daha yüksek. Düşünüyorum düşünüyorum ama böyle bir marka vaadine uygun temel bulamıyorum.
Bana kalırsa Vestel konumlandırma konusunda milli hislerden istifade etmeye çalışmış ancak buna uygun bir fayda bütünü ortaya konulamamış. Üstüne üstlük bu istifade çabası fayda bütününün eksiklikleri nedeniyle bir sömürüye de dönüşmüş gibi görünüyor. Vestel’in bayi sayısı, elektronik marketleri ve Turkcell İletişim Merkezinde satılıyor olmaları satışlarda bir rahatlık sağlayabilir ama uzun vadede Vestel Venus’un tutarlı bir alt markaya dönüşmesi yararlı olacaktır. Birçok sebepten dolayı iyi satış rakamlarına da ulaşılabilir. Bu hâliyle “beklenmeyen misafir” gibi göründüğünü söylemekse bizim görevimiz.
¹http://www.log.com.tr/xiaominin-yeni-mi-note-modelleri-yok-satiyor/
Türk tüketicilerin geçen yıl ithal cep telefonuna 6 milyar dolar para harcadığı gerçeğini düşünürsek bu büyük paranın bir kısmının dahi içeride kalacak olması gerçeği söz konusudur ve sırf bundan dolayı dahi bu ürün Türkiye’nin beklediği ürün olarak sunulabilir. Şımarık marka meraklısı sıradan telefon kullanıcısı beklemiyor olsa da Türkiye ekonomisi, Türkiye telefon pazarı için beklenilecek adımlardır bu girişimler.
Ve bu bir başlangıçtır süreç içinde güçlenip yılda 6 milyar doların bir kısmının da olsa içeride kalmasını sağlamanın ötesinde belki bazı ülkelere ihraç edip girdi de sağlayacaktır ki televizyon konusunda Vestel’in bunu çok güzel başardığını biliyoruz. Dolaysıyla ipod evet daha üstün olabilir akıllı telefonlar zaten bilmemkaç yıldır zaten var olabilir Çin de yada bazı ülkelerde de kendi ürünleri telefonları olabilir ucuz başka yabancı markalar da olabilir ama bunların hiç biri Türkiye den cep telefonuna akan parayı durduracak yada azaltacak etken değildir oysa bundan böyle her bin kişiden sadece bir teki dahi bu ürünü alacak olsa döviz çıkışımızda azalma yapacaktır. Dolaysıyla yineliyorum tüketici açısından tek tek birey açısından baklırısa beklenilen telefon olmayabilir ama Türkiye nin ekonomisi açısından evet beklenen bir girişimdir, Yani mikro değil makro bakmak gerek
Tersi gibi Türkiye’de bir telefon üretilmesi dışarıya döviz akışını durduracak diye bir kesinliğimiz de yok. Casper da birkaç yıldır akıllı telefon satıyor ama insanlar hâlâ iPhone, Samsung Galaxy ve HTC One gibi modelleri alıyor. Bu “şımarıklık”tan çok daha öte nedenlere sahip.
Facebook’ta da bahsettiğim gibi, yerli bir mal benden yabancı muadilleri kadar para istiyorsa gerçekten kaliteli olmalı. Sağ aynası opsiyonel sunulan, aylarca sıra beklenen, sıra geldiğinde istenenden farklı renk gelen ve “Bizde böyle, işine gelirse.” diye hor görülen bu halktan dışarıdan getirdiği parçaları sırf Türkiye’de birleştiriyor diye telefon alması beklenemez.
Yurt dışına cep telefonuna akan paranın durmasından öte sürdürülemez enerji kaynaklarına döktüğümüz paralardan başlamak lazım. Dünyanın en büyük üreticisi olup yok pahasına ihraç edilen kayısılar yüzünden kayısı ithal eder durumdayız. Daha bir sürü olay var.
Hâl böyleyken kalitesiz, uyduruk, yama, milli hisleri sömürmeye çalışan ürünlere prim vermek yerine yabancı ürünü alırım. Yerli ürün tüketici güvenini kazanmak istiyorsa köylü kurnazlıklarını bırakacak. Antep fıstığı tozuna bezelye katmayacak, zeytini ayakkabı boyasıyla siyahlatmayacak, bala şeker katmayacak, %100 dana eti yazdığı sucuğa kanatlı eti karıştırmayacak.
Birileri bu ülkenin vatandaşı olmayı sınırdan davul zurnayla girenlere kurban edeli çok oldu. Gurur duyacağımız ürünler olmadıkça millilik ancak ithal ikameci dönemin söylemi olacak kalacak. Ve Vestel’den bu ürünler gelmedi.